طراحی صنعتی
طراحی صنعتی، آمیخته‌ای از علم و هنر
طراحی صنعتی (Industrial Design) ، در واقع طراحی محصولاتی است که در ابعاد وسیع به تولید انبوه می رسند و تفاوت طراحی در آن با دیگر رشته های هنر در این است که علاوه بر استاتیک (Aesthetics) ، کارکرد (Function) و پیش بینی های تولید انبوه نیز در طراحی مورد نظر قرار می گیرند .
جنبه هایی که یک طراح صنعتی در کار طراحی خود به آنها می پردازد ، شامل فرم (shape) کلی محصول مورد طراحی ، محدودیت جزئیات آن در ارتباط با یکدیگر ، رنگ ، بافت ، صدا و جنبه های مربوط به ارگونومی (Ergonomics) محصول است . طراح صنعتی در مرحله ی بعد با در نظر گرفتن مسائلی چونایمنی(Safety ) ، وندلیزم (Vandalism) ، جنبه های زیست محیطی و استاندارد ، در زمینه های روش تولید ، انتخاب متریال و روش ارائه ی محصول به بازار ، مثلبسته بندی ، بررسی های لازم را انجام داده و طرح خود را ارائه می دهند.
یک طراح صنعتی می تواند با روندی که ذکر شد در حالی که یک محصول را از لحاظ زیبایی ، کیفیت و کارکرد ارتقا می دهد ، هزینه های تولید را کاهش داده و محصول را هر چه جذاب تر در اختیار مصرف کننده قرار دهد .
اما تعریفی دیگر از طراحی صنعتی :
تعیین ویژگی‌های کمی و کیفی کالا به منظور تولید به روش‌های صنعتی
همانگونه که طراحی اولین حلقه از زنجیر تولید یک کالا می‌باشد، فرآیند طراحی صنعتی اولین حلقه از زنجیر تولید صنعتی یک کالا بوده و معادله‌‌ای است جامع برای رسیدن به وضعیت مطلوب کالا از نظر عملکرد، فرم، سلیقه و تنوع‌طلبی و مد و هزینه.
گرایش‌ها و زیر گروه‌های طراحی صنعتی
رشته طراحی صنعتی گرایش‌ها و زیرگروه‌های متعددی دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
• طراحی محصول : لوازم خانگی/ مبلمان اداری و خانگی / وسایل صوتی و تصویری/ ماشینهای اداری/ نوشت‌افزار/ اسباب بازی و غیره.
• طراحی دکوراسیون : شامل دکوراسیون خانگی، اداری، تجاری و غیره.
• طراحی محیطی: فضا، مبلمان و چیدمان شهری و کلیه فضاهای زیر مجموعه آن نظیر پارکها، نمایشگاهها، مراکز خرید، ایستگاههای اتوبوس و تاکسی و کلیه محیطهای عمومی، تاسیسات ترافیکی و نظایر آن.
• طراحی خودرو : طراحی بدنه و نمای داخلی خودرو.
• طراحی بسته‌بندی : بسته بندی کالا و محصولات مختلف.
• طراحی اصلاحی : اصلاح خصوصیات عملکردی یا فرمی یک محصول به منظور بهبود کارایی
براي توليد و ايجاد چرخه اقتصادي يک کشور سرمايه‌گذاري کلانی نياز دارد. براي آنکه بتواند سودي را حاصل نمود، يکي از مهمترين مکان‌هاي سرمايه‌گذاري در بخش توليد، راه‌اندازي سايت‌هاي طراحي صنعتي در کارخانجات است، در اين واحدهامتخصصان طراحي صنعتي به صورت گروهي در يافتن راهکارهاي جديد و خلاق جهت رفع مشکلات موجود در طرح محصولات به بحث و بررسي مي‌پردازند و محصول، محيط و يا روشي را خلق مي‌کند که نيازهاي تعريف شده مخاطب را در جهت حصول به اهدافي نظير: کاربرد مناسب، عملکرد بهتر، لذت، امنيت، سهولت استفاده، آسايش، قيمت مناسب، زيبايي فرم و…، فراهم سازد.
طراحان صنعتي درتکميل چرخه صنعت و اقتصاد با به کارگيري ابعاد هنري و تفکر خلاق در طراحي، حلقه اتصالي بنيادين هستند و فرآيند طراحي صنعتي اولين مرحله از توليد صنعتي يک کالا بوده و معادله‌اي است جامع براي رسيدن به وضعيت مطلوب و متعادل در طراحي و توليد انبوه محصول، که در حقيقت هدف نهايي آن دستيابي به راهي براي غلبه بر احساسات و رفتارهاي واقعي استفاده‌کنندگان و برقراري رابطه‌اي عميق ميان کاربر و محصول ميباشد.
در روند طراحي صنعتي مانندخيلي از زمينه هاي ديگر الگوها و سبک هاي مختلفي وجود دارد که مجموعه اي از ويژگيها و خصوصيات از پيش تعيين شده را براي سهولت کار در اختيار طراح قرار مي دهد. بنابراين هر طراح صنعتي براي طراحي هر يک از موارد بالا مي تواند بر اساس شرايط کاري خود، از يک يا چند الگوي طراحي براي خلق ايده و طرح خود بهره ببرد.
با توجه به گرايش هاي طراحي صنعتي، ابداع، ابتکار، خلاقيت و ايده پردازي از پايه هاي اساسي کار هر طراح صنعتي ميباشد. پس نمي توان به صرف وجود محصولات و روش هاي فعلي از نوآوري و ابتکار دوري جست.
همواره در پروسه طراحي يک علت خارجي يا يک مخاطب غير از خود طراح وجود دارد که نياز طراحي را مطرح مي کند. و اينکه طراح صرفاً به رفع نياز مخاطب توجه و تامل داشته باشد اصلي از اصول اوليه طراحي صنعتي مي باشد که مخاطب مداري ناميده مي شود.
طراح با توجه به علم و هنر طراحي، محصول، محيط و يا روشي را براي مخاطب خلق مي کند که خواسته هاي تعريف شده او را در جهت حصول به هدف معيني (مثلاً کسب امنيت، آرامش، سهولت استفاده، قيمت ارزان، آرامش و يا حتي لذت) مهيا سازد. طراحان صنعتي آشتي دهندگان صنعت، هنر واقتصاد هستند و در تمام کارخانجات و خطوط توليد دنيا در راس هرم مديريت توليد کالا و محصولات قرار دارند.
ايجاد هويت واحد براي يک کالا يا يک گروه کالايي و يا حتي تمامي کالاهاي توليدي يک شرکت از ديگر وظايف طراح صنعتي است. بنابراين آنچه که شما به عنوان هويت کالاهاي شرکت هايي همچون Apple, SONY,BMW,ADIDAS، ARCOPAL و يا نظاير آن مي شناسيد، نتيجه مستقيم خلاقيت، فعاليت، طراحي و تجزيه و تحليل طراحان صنعتي اين شرکت ها مي باشد.
طراحي صنعتي همان طور که از نامش پيداست ترکيبي است از هنرطراحي و آشنايي با صنعت؛ نوآوري در صنعت عاملي است که به دليل بروز نيازهاي جديد و همچنين نياز انسان به تنوع، همواره مورد توجه است. در اين ميان لازم است افرادي با تسلط به طراحي با توجه بهجنبه هاي هنري آن، و همچنين آگاهي کافي نسبت به ساير علوم وجود داشته باشند که باطرح ها و ايده هاي جديدي که ارائه مي دهند، پاسخ اين نيازها را از تصور به بهترين شکل ممکن به واقعيت تبديل کنند.
به جز مباحث پايه هنري و زيبايي شناسي، لازم است که در هرموضوع خاص، علوم مرتبط با آن به طور خلاصه فراگرفته شود. زيرا طراحي بدون در نظرگرفتن عوامل تأثيرگذار بر آن غير ممکن است. به همين دليل رشته طراحي صنعتي در نگاه اول يک رشته بسيار گسترده به نظر مي رسد که هر کدام از فارغ التحصيلان آن در يک زمينه خاص توانايي هايي دارند که ساير همکلاسي ها و هم رشته هاي آنان، ممکن است در زمينه ديگري تبحر داشته باشند.
يک طراح صنعتي ممکن است علاوه بر دانش هنري طراحي، با توجه به زمينه تخصصي مورد علاقه خود، اطلاعات جامعي در زمينه مواد، مکانيک، برق، کامپيوتر، کنترل، پزشکي و حتي دانش هاي علوم انساني نظير روانشناسي، جامعه شناسي واقتصاد داشته باشد.
طراحي صنعتي به عنوان يک رشته و شغل، آميخته اي است از علم و هنر. هر يک از دو رکن علم و هنر آنچنان جايگاه محکم و استواري در پيکره طراحي صنعتي دارند که با حذف هر کدام، روند طراحي صنعتي به سرانجام نرسيده و نهايتاً نتيجه کار يا به سمت صنعت صرف منحرف شده و يا به
طراحي صنعتي در دانشگاه
اين رشته جزء رشته هاي هنري بوده و در دانشگاه هاي معتبري در ايران تا مقطع کارشناسي ارشد و در خارج از کشور تا مقطع دکتري تدريس مي¬شود. مباحثي که در دوره کارشناسي طراحي صنعتي به دانشجويان آموزش داده مي شود دامنه ي بسيار گسترده اي داشته و ازتنوع زيادي برخوردارند. مباحث پايه که معمولا در طول چهار ترم اول تحصيل ارائه ميگردند شامل:
تاريخ هنر و طراحي، مباني هنرهاي تجسمي و مباني طراحي صنعتي، کارگاه طراحي، فيزيک، رياضيات و هندسه، نقشه کشي صنعتي، مواد و روشهاي توليد، کارگاههاي حجم سازي و مدل سازي، مهندسي عوامل انساني (ارگونومي) و …. مي باشند. در زير چند عنوان درسي که در زير شاخه¬ي دروس کارشناسي اين رشته تدريس مي شود را ملاحظه مي کنيد:
مباني هنرهاي تجسمي، تاريخ هنر و طراحي، کارگاه طراحي، مدلسازي دستي، عکاسي، حجم سازي، هندسه، رياضي، فيزيک، ارگونومي، نقشه کشي صنعتي، طراحي فني، مدلسازي کامپيوتري، تاريخ طراحي صنعتي،اقتصاد،جامعه شناسي، مواد و روشهاي ساخت، بسته بندي، محيط زيست، مبلمان، بيونيک و …
پس از آن در طول 4 ترم بعد، کاربرد اين مباحث در قالب پروژه هايي که با موضوعات مشخص تعريف شده اند به دانشجويان آموزش داده ميشود. اين پروژه هاي 10 گانه با موضوعاتي نظير طراحي محيطي، بسته بندي، ارگونومي، طراحي مبلمان، بيونيک، طراحي براي آينده و … تقسيم بندي گشته اند.
آنچه در دوره کارشناسي ارشد طراحي صنعتي به شکل تخصصي تر به آن اهميت داده شده است مباحث تئوري تخصصي در زمينه طراحي صنعتي مي باشد، موضوعات اقتصادي و اجتماعي، جامعه شناسي صنعتي، علوم و فنون جديد و روش هاي طراحي صنعتي در دنياي امروز از اين جمله مباحث هستند.
موقعیت شغلی در ایران
متأسفانه در کشور ما تکنولوژی تولید پایین است و ما تولیدات محدودی داریم و 99% همین تولیدات محدود نیز کپی از تولیدات خارجی است؛ یعنی کارخانه‌دارها برای طرح جدید سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. برای همین فرصت‌های شغلی طراحان صنعتی بسیار محدود است. از سوی دیگر در کشور ما ارتباط نزدیکی بین صنعت و دانشگاه وجود ندارد و به همین خاطر صاحبان صنایع این رشته را نمی‌شناسند و حتی در بسیاری از کارخانه‌ها یک مهندس مکانیک، کار طراح صنعتی را انجام می‌دهد؛ یعنی هم طرح یک محصول و هم تولید آن برعهده مهندس مکانیک است. بنابراین فارغ‌التحصیلان این رشته هنوز حضور فعالی در صنعت ندارند و تنها در بحث مبلمان شهری، صنعت راه‌آهن و تا حدودی لوازم خانگی و صنعت خودروسازی فعالیت می‌کنند.
درس‌های این رشته در طول تحصیل
آشنایی با هنر در تاریخ ، مواد و روش‌های ساخت، کارگاه طراحی پایه ، مبانی هنرهای تجسمی ، عکاسی پایه، ریاضی کاربردی ، نقشه‌کشی صنعتی، هندسه ، فیزیک ، شیمی کاربردی ، تاریخ طراحی صنعتی، مهندسی عوامل انسانی ، حجم‌سازی ، کارگاه طراحی صنعتی ، فرم و فضا، مدل‌سازی ، هنر و تمدن اسلامی ، طراحی فنی ، طراحی به کمک کامپیوتر، ارزیابی تولیدات صنعتی، پروژه طراحی صنعتی (پروژه طراحی صنعتی در هر ترم به یک مسئله خاص مثل بسته‌بندی، طراحی صنعتی در حال و آینده، مبلمان یا بیونیک می‌پردازد)، اقتصاد و مدیریت تولیدات صنعتی، جامعه‌شناسی صنعتی ، پروژه نهایی.
منبع: کتاب آشنایی با رشته های دانشگاهی سازمان سنجش آموزش کشورتالیف خانم فیروزه سودایی ، kanoon
طراحی محصول
طراحی محصول (PRODUCT DESIGN) یکی از گرایشهای مهندسی طراحی صنعتی بوده و عبارت است از روند طراحی یک محصول و کالا به قصد تولید صنعتی. روند طراحی محصول را میتوان (و بلکه لازم است تا) با بکارگیری کامپیوتر به عنوان ابزار طراحی، آنالیز، نقشه کشی، حجم سازی و مدل سازی و ارائه (PRESENTATION) روند آن را تسریع و تصحیح و بهینه سازی نمود.
برخی مراحل طراحی محصول عبارتند از :
1. تحقیقات و پژوهش پیرامون محصول مورد نظر
2. آنالیز نمونه های احتمالی موجود
3. تعیین لیست باید ها و نبایدها
4. ایده پردازی و خلاقیت
5. طراحی اولیه
6. بررسی طراحهای اولیه و انتخاب طرح برتر
7. طراحی فنی و ارایه نقشه های فنی جهت ساخت
8. نمونه سازی (دستی و کامپیوتری)
9. بررسی نهایی و رفع اشکالات احتمالی
در روند کامپیوتری طراحی صنعتی میتوان هر کالایی را پیش از تولید درون کامپیوتر مشاهده و آنالیز نموده و از زوایای مختلف بررسی کرد. همچنین با استفاده از توان محاسباتی کامپیوتر میتوان محاسبات مختلف مراحل طراحی و تولید را با سرعت و سهولت و دقت راهبری نمود. تکنولوژی های موسوم به سی . ان . سی (CNC ) امروزه این امکان را فراهم آورده تا فایل خروجی حاصل از طراحی قطعات صنعتی توسط نرم افزارهای نقشه کشی و طراحی فنی و مهندسی را مستقیما به ماشین ابزار سپرد و قطعه مورد نظر با دقت غیر قابل رقابتی از دستگاه تحویل گرفت.
انواع زمینه های کاربرد طراحی محصول عبارتند از :
1. طراحی لوازم خانگی
2. طراحی مبلمان خانگی؛ اداری و تجاری
3. طراحی لوازم صوتی و تصویری
4. طراحی کامپیوتر و ماشینهای اداری
5. طراحی اسباب بازی و لوازم ورزشی
6. طراحی طلا؛ جواهر و ساعت
7. طراحی لوازم پزشکی
8. طراحی خودرو
9. طراحی محیطی
10. طراحی بسته بندی